Het Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW) begeleidt wegenbouwers bij hun digitale transitie. Maar voor IT-coördinator Victor Marinus van het OCW is digitale tools gebruiken iets anders dan echt gedigitaliseerd zijn. Voor dat laatste moet er iets meer gebeuren: nuttig gebruik van de enorme hoeveelheden data die gegenereerd worden.

Wegenbouwers die willen innoveren, zijn bij OCW aan het juiste adres. De onderzoeksinstelling volgt de innovatie in dewegenbouw op de voet, niet alleen zaken zoals lage-temperatuurasfalt of gerecycleerde materialen, maar ook digitaal procesbeheer. De sector is op dit punt immers nog altijd aan het evolueren.

Victor Marinus: “Exacte cijfers over de di- gitalisering van onze ondernemingen hebben we niet. Maar uit onze contacten met bedrijven kunnen we wel een trend afleiden. Er bestaan een aantal voorlopers, maar er is ook een grote groep van meestal kleinere bedrijven die digi- taal minder maturiteit hebben. Op dat gebied verschillen we niet veel van de bouw in het algemeen. Daarvoor komt Buildwise tot een gelijkaardige conclusie in zijn recente analyse van de mega-trends die op ons afkomen.”

“Is dat een slecht rapport? Je mag nooit vergeten dat digitalisering een middel en geen doel is. Bedrijven hebben ook andere zorgen aan hun hoofd: opdrachten binnenhalen, werken uitvoeren, nieuwe werkkrachten zoeken enzovoort.”

Waarom digitaliseren?

Victor Marinus: “Om de evidente reden die elk gedigitaliseerd bedrijf kan opsommen: je kunt er efficiëntiewinsten mee boeken. Neem bijvoorbeeld papieren plannen. Die nemen veel plaats in, je moet ze afdrukken, naast elkaar leggen, vergelijken enzovoort. Vergelijk dat maar met de nauwkeurigheid en het gebruiksgemak van een digitale benadering. Het opmeten van terrein kan sneller en nauwkeuriger, er is gps-sturing van machines, de administratie gaat vlotter …”

“Dat is allemaal bekend. Maar er is nog een tweede, dieperliggende reden om te digitaliseren. In onze deelsector zie je steeds meer ondernemingen die geen achtergrond hebben in de wegenbouw, maar die zich lanceren met digitale oplossingen, bijvoorbeeld voor onderhoud en de opvolging van infrastructuur. Dat zijn zaken die zich zullen ontwikkelen tot een interessante markt. Klassieke wegenbouwbedrijven lopen het risico dat ze weggeduwd worden als ze niet mee zijn met deze evolutie.”

De grote uitdaging

Zoals elders in dit dossier aangegeven, bestaat er aan digitale tools voor de wegen- en utiliteitsbouw geen gebrek. Machines, materieel, de meest diverse toestellen zijn tegenwoordig uitgerust met digitale toepassingen. Wie wil digitaliseren, heeft keuze zat. Maar voor Victor Marinus is dit proces geen eindpunt. Het is eerder het begin van iets nieuws.

Victor Marinus: “Al deze toepassingen gebruiken data, maar ze genereren ook enorme hoeveelheden data. Echt gedigitaliseerd zijn, wil zeggen dat je met die data iets begint te doén, dat je ze nuttig en intelligent gebruikt. Alle vrachtwagens zijn uitgerust met gps-trackers tegenwoordig. Maar wat doe je met al die plaatsbepalingen om het gebruik van je voertuigen te optimaliseren?”

“Ik neem vaak het voorbeeld van e-commerce. Die genereert een heleboel data over klanten: welk profiel hebben ze, wat kopen ze, op welke pop-ups reageren ze … Wie al die klantendata gebruikt, zal bij de winnaars zijn. Wie e-commerce alleen ziet als een gedigitaliseerde winkel, laat kansen liggen.”

“Asfalt krijgt geen betere kwaliteit omdat hij door een gedigitaliseerde machine gelegd is. Maar je weet wel tot op de millimeter waar de wegbedekking ligt. Dergelijke informatie kan bijzonder nuttig zijn voor de rest van de levenscyclus van een weg, een riolering of een nutsleiding. Je kunt er slijtage mee in het oog houden, preventief onderhoud plannen enzovoort. Wat gaan we met de data doen? Dat is een veel grotere uitdaging dan de IT doen functioneren.”

“BIM en digital twins staan centraal in deze evolutie, als overkoepelende tools. BIM zal het volledige digitale verhaal omvatten. Maar de toepassing is nog niet algemeen. Het is ook niet zo simpel. Bij gebouwen begin je met een onbeschreven blad, van nul. Dat is zelden het geval bij wegen, waarbij je vaak werkt aan bestaande infrastructuur, en daarvan bestaat geen BIM-model.”

“Voorlopig zie je deze benadering vooral bij gebouwen. In de wegenbouw is het nog minder actueel. Er zijn ondernemingen die eraan beginnen, anderen hebben een afwachtende houding. Het is nog niet strikt nodig om nu meteen op de trein te stappen. Maar wie te veel treinen laat vertrekken, komt uiteindelijk te laat.”

Proof of concept

Een van de strategische doelstellingen van het OCW is een partner zijn van de aannemers in de digitale transitie van de sector. “Waarmee kunnen we de bedrijven stap voor stap vooruithelpen?” zoals Victor Marinus het formuleert.

Aansluitend op die doelstelling heeft het OCW heeft verschillende projecten die bestaande data nuttig maken voor aannemers. Het gaat daarbij doorgaans om zogenaamde proofs of concept, laten zien dat iets werkt.

Victor Marinus: “De voorbije jaren heeft OCW een GIS-platform, een geografisch informatiesysteem, opgezet op een van zijn servers. Als we de stroefheid of het rolgeluid van een wegdek meten of een andere meting doen, koppelen we die nu systematisch aan geografische data, waardoor je deze informatie kunt lokaliseren.”
“Deze structuur hadden we dus al. In samenwerking met mobiwall hebben we dan een proof of concept uitgewerkt om de voordelen van geo-gelokaliseerde data aan te tonen. We zijn bijvoorbeeld aan Proximus en andere nutsbedrijven voor één specifieke werf gaan vragen waar hun nutsleidingen liggen. Aannemers konden die informatie opvragen ook vanop de werf zelf. Onze leden hebben daar met veel enthousiasme op gereageerd.”

“We zien het als onze taak om te tonen wat mogelijk gemaakt wordt door digitalisering. Het is niet de bedoeling dat we zelf dergelijke systemen verder gaan uitbouwen. Dat laten we aan de markt over. Toepassingen kunnen trouwens ook heel basic zijn. Brussel Mobiliteit werkt bijvoorbeeld aan de inventarisatie en de beoordeling van de staat van zijn voetpaden met digitale tools.”

Open data

De overheid is de opdrachtgever van het overgrote deel van de projecten in de wegenbouw. Wanneer zij een initiatief neemt, heeft dat een groot effect. Ze kan dat doen door iets op te leggen. Maar aan het slot van dit gesprek merkte Victor Marinus op dat de overheid nog een andere rol kan spelen: de omstandigheden scheppen waarin digitalisering zijn potentieel volledig kan benutten.

Victor Marinus: “Al verschillende jaren accepteert de Vlaamse overheid enkel e-facturen van de opdrachtnemer. Voor het bekendmaken van overheidsopdrachten wordt gebruikt gemaakt van e-procurement. Dat heeft de digitalisering van onze ondernemingen gestimuleerd.”

“Maar de overheid kan ook een rol spelen door consequent in te zetten op open data, het ter beschikking stellen van digitale informatie die ze heeft en die nuttig is voor onze bedrijven. Op dat gebied is er nog werk aan de winkel. We hebben ooit onderzocht waar exact er kilometerpaaltjes staan in Vlaanderen. Die informatie bleek beschikbaar te zijn op het Vlaamse GIS-portaal Geopunt, maar het was niet evident om ze te vinden. Als we willen dat de sector zich digitaliseert, dan moeten ook alle nodige data vlot beschikbaar gemaakt worden.”

Dit artikel werd overgenomen uit Embuild magazine – editie juli